Vitex negundo L. (Verbenaceae) là một loại cây thân gỗ, phát triển chủ yếu ở tiểu lục địa Ấn Độ. Tất cả các bộ phận của cây, từ rễ đến quả, đều sở hữu vô số các chất hóa học mang lại nhiều công dụng chữa bệnh.

Các sản phẩm tự nhiên được ưu đãi với vô số tác dụng trị liệu và được sử dụng làm thuốc từ thời cổ đại. Các loại thực vật thông thường rất giàu các hợp chất có hoạt tính sinh học khác nhau giúp kích thích hệ thống miễn dịch và bảo vệ chống lại nhiều bệnh tật. 

Nhiều hợp chất trong số này đã qua các thử nghiệm lâm sàng, nhưng bên cạnh đó, một số thử nghiệm khác vẫn chưa được khám phá. Các sản phẩm tự nhiên có thể có nguồn gốc từ thực vật hoặc động vật. Mặc dù các sản phẩm từ thực vật chiếm phần lớn các loại thuốc có nguồn gốc từ tự nhiên, nhưng nó làm tăng nhu cầu sử dụng các hợp chất hoạt tính sinh học mới. 

Một trong những loài thực vật đó là Vitex negundo L. (Verbenaceae) thường được gọi là cây Ngũ trảo hay Nirgundi ở Ấn Độ. Chi Vitex có khoảng 270 loài được biết đến, từ cây bụi đến cây gỗ ở vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới và vùng ôn đới. Cây ngũ trảo được sử dụng làm thuốc dân gian ở Bangladesh, Ấn Độ, Trung Quốc, Đông Dương, Indonesia, Nepal, Pakistan, Philippines và Sri Lanka. 

Giới thiệu về cây ngũ trảo

Cây ngũ trảo là loài thân gỗ, mảnh, cành tứ giác, cao khoảng 5m, thường mọc ở các bãi đất hoang. Vào thời cổ đại, tất cả các bộ phận của cây đều được sử dụng làm thuốc hoặc gia công thực phẩm chức năng, nhưng chiết xuất từ lá và vỏ cây mang lại nhiều hiệu quả hơn. 

Lá cây hình mũi mác, có 3-5 lá chét, dài khoảng 4-10cm. Mặt trên nhẵn bóng và có nhiều lông ngắn ở mặt bụng. Hoa có màu xanh tím, kích thước nhỏ, sắp xếp thành sim có cuống dài khoảng 10-20cm. Quả mọng nước, tròn và có màu đen, khi chín có đường kính khoảng 4mm. Hạt quả trường thành khi được gieo tại vườn ươm thường nảy mầm trong vòng 2-3 tuần. Lá cây chủ yếu được sử dụng để điều trị các bệnh về mắt, viêm nhiễm, bệnh bạch cầu, đau răng, sưng lách, loét da, bệnh lậu, viêm khớp dạng thấp, viêm phế quản. Cùng với những tác dụng trên, lá cây ngũ trảo còn được sử dụng như một loại thuốc bổ, kháng khuẩn, hạ sốt, kháng histamin. Lá ngũ trảo khô được dùng với quần áo len để ngăn côn trùng phá hoại len. 

Vai trò của các thành phần có hoạt tính sinh học trong cây ngũ trảo

Các hợp chất có hoạt tính sinh học khác nhau đóng vai trò quan trọng trong tế bào.

Hoạt tính chống viêm

Các loại oxy phản ứng (ROS) và các chất chống oxy hóa nội tại, được tạo ra như một phản ứng đối với quá trình chuyển hóa tế bào và sự cân bằng giữa cả hai được duy trì ở trạng thái bình thường. Nhưng sự mất cân bằng do nồng độ ROS cao dẫn đến stress oxy hóa. Cây ngũ trảo đã chứng minh hoạt động chống oxy hóa đáng khen ngợi và loại bỏ các gốc tự do. Uống chiết xuất lá của V. negundo được cho là có đặc tính chống viêm, giảm đau và kháng histamin. Quả cây ngũ trảo đã được chứng minh là có hiệu quả trong điều trị mắt đỏ, đau sưng khớp. Uống 100–150ml nước quả ngũ trảo khi bụng đói trong 15 ngày có hiệu quả chống lại bệnh trĩ. 

Vitexdoin A là một hợp chất lignin loại phenyl dihydro naphthalene được phân lập từ lá, vitedoamine B và lignan loại phenyl naphthalene; vitexdoins BE được phân lập từ hạt của V.negundo. Các hợp chất này thể hiện hoạt tính ức chế oxit nitric (NO). Vitexin, flavonoid điều chỉnh tác dụng chống viêm bằng cách kiểm soát biểu hiện tuyển dụng bạch cầu trung tính và kích hoạt đại thực bào. Vitexin làm giảm sự di chuyển của bạch cầu, giảm sự giải phóng TNF-α, IL-1β và NO trong khoang phúc mạc của những con chuột bị nhiễm lipopolysaccharide. Tinh dầu lá cây ngũ trảo là chất chống viêm mạnh và ức chế COX-2 mà không cản trở COX-1. 

Casticin được phân lập từ dịch chiết cây ngũ trảo thể hiện tác dụng chống viêm in vivo.  Điều trị bằng casticin ức chế bạch cầu trung tính, đại thực bào và tế bào lympho và làm giảm mức độ của các cytokine và chemokine tiền viêm trong dịch rửa phế quản phế nang. Hơn nữa, casticin làm giảm độ dày của biểu mô và sự xâm nhập của các tế bào viêm quanh phế quản và quanh mạch máu. Nghiên cứu này chỉ ra tầm quan trọng của casticin trong viêm phổi do khói thuốc gây ra trên mô hình chuột và do đó tạo cơ hội cho nhà nghiên cứu làm việc với các bệnh phổi khác nhau 

Hoạt tính chống oxy hóa

Chất chống oxy hóa là các phân tử kiểm soát gốc tự do và tác hại của chúng do chúng gây ra. Stress oxy hóa do cảm ứng bất thường của các phân tử ROS được cho là có liên quan đến nguyên nhân của nhiều bệnh. 

Trong một nghiên cứu gần đây, hai coumarin glycoside vitexnegheteroins I-J đã được phân lập cùng với hai iridoid glycoside, vitexnegheteroins K-L, thể hiện khả năng chống oxy hóa mạnh. Sản xuất thực phẩm chức năng hiết xuất từ cây ngũ trảo hoạt động như một chất chống oxy hóa mạnh để ngăn ngừa độc tính trên thận do thioacetamide (TAA) đang diễn ra ở chuột, cả về mặt sinh hóa và hình thái.

Hoạt tính chống vi khuẩn

Flavonoid được chiết xuất từ các bộ phận khác nhau của cây ngũ trảo có hiệu quả chống lại ấu trùng giai đoạn cuối III hoặc đầu IV của Aedes aegypti và Anopheles stephensi. Các  nghiên cứu in vitro và in vivo về chiết xuất nước và metanol cho thấy tiềm năng kháng khuẩn của chiết xuất lá ngũ trảo chống lại các tác nhân gây bệnh đường ruột khác nhau. Dịch chiết metanol của lá ngũ trảo thể hiện hoạt tính diệt khuẩn mạnh cả in vitro và in vivo và có thể trở thành một lựa chọn thay thế tốt để điều trị bệnh tả. Tương tự như vậy, dịch chiết cây ngũ trảo được báo cáo là có hoạt tính diệt trypanocidal khi thử nghiệm trên các tế bào nguyên bào cơ xương chuột.

Ảnh hưởng tới quá trình gây chết tế bào

Một trong những quá trình quan trọng của tế bào là quá trình chết theo chương trình. Chúng bao gồm nhiều sự kiện khác nhau dẫn đến chết tế bào. Tuy nhiên, có một chút sai lệch trong hoạt động của nó dẫn đến những căn bệnh đáng sợ. Về mặt này, cây ngũ trảo giúp điều chỉnh nghiêm ngặt quá trình tự hủy theo chương trình trong bất kỳ trường hợp nào phát sinh khối u, vì các tế bào ung thư có khả năng bẩm sinh kiểm soát tín hiệu theo cách giúp nâng cao xác suất tồn tại và phát triển của chúng.

Những sự kiện gây ra quá trình chết theo chương trình này được trung gian bởi sự kích hoạt caspase. Do đó có tác dụng gây độc tế bào đối với các tế bào ung thư vú, tuyến tiền liệt và buồng trứng.  Vitexin 6 (VB6) cũng gây ra quá trình chết theo chương trình và quá trình tự thực bào trong các tế bào ung thư bằng cách phân tách poly (ADP ribose) polymerase và caspase-3. VB6 tăng cường quá trình phosphoryl hóa Jun N-terminal kinase (JNK) bằng cách điều chỉnh tăng Bax và điều hòa giảm biểu hiện Bcl-2 theo cách phụ thuộc vào thời gian và nồng độ.

Hoạt động chống ung thư

Ung thư là một căn bệnh đa yếu tố với sự phát triển và tăng sinh tế bào không kiểm soát được nhắm vào hệ thống miễn dịch. Mạng lưới gen gây ra bệnh ung thư đặt ra cho các

nhà nghiên cứu nhiệm vụ đầy thách thức là thiết kế các loại thuốc điều trị. Phát triển gia công thực phẩm chức năng bằng việc sàng lọc một số hóa chất thực vật đã dẫn đến việc phân lập các flavonoid, schrysoplenetin và chrysosplenol D nhằm thể hiện tác dụng chống ung thư tuyến tụy ở người (PANC-1). Hơn nữa, người ta đã chứng minh hiệu quả chống lại 25 dòng tế bào ung thư phổi, vú, ruột kết, khối u ác tính, buồng trứng, tuyến tiền liệt và dạ dày ở phạm vi phân tử nhỏ.  Chiết xuất hòa tan trong cloroform của lá V. negundo đã phân lập được flavone vitexicarpin cũng thể hiện đặc tính chống ung thư.

Các nghiên cứu đã nhấn mạnh vai trò của  5,3′-Dihydroxy-6,7,4′- trimethoxyflavanone

(DHTMF) trong việc ức chế sự hình thành mạch khi quá trình chết theo chương trình thông qua con đường Akt/mTOR. Bên cạnh đó, nó cũng giúp ngăn chặn sự phát triển và gây ra quá trình chết theo chương trình bằng cách giảm biểu hiện của Bcl-2 và tăng mức Bax cũng như phân cắt caspase-3 trong các tế bào ung thư biểu mô phổi. Tương tự, hợp chất vitexin 2 (VB2) ức chế sự tăng sinh và chết theo chương trình trong các dòng tế bào JEG-3 của ung thư biểu mô choriocarcinoma ở người bằng cách ức chế sự biểu hiện của mTOR

và 4E-BP1.

Hoạt tính ức chế tyrosine 

Lyoniresinol, lignan tinh chế từ dịch chiết metanol của ngũ trảo có hoạt tính ức chế tyrosinase. Lyoniresinol điều chỉnh sự biểu hiện của yếu tố phiên mã liên quan đến microphthalmia (MITF) và mức độ biểu hiện protein tyrosinase.  Hơn nữa, nó kích hoạt quá trình phosphoryl hóa kinase thụ thể ngoại bào (ERK), dẫn đến sự thoái hóa protein MITF và ức chế hoạt động của tyrosinase. Do đó, lyoniresinol có thể được sử dụng trong da liễu như một chất làm sáng da.

Tác dụng chống đái tháo đường

Chiết xuất lá của V. negundo có tác dụng sản xuất chuyển hóa glycoprotein bên cạnh tác dụng trị đái tháo đường. Tác dụng chống tăng đường huyết của iridoid glucoside có thể so sánh với glibenclamide. 

Vitexin từ hạt của V. negundo có triển vọng trong việc chống ung thư biểu mô tế bào gan. Vitexin ngăn chặn sự tăng sinh của các tế bào HepG2, Hep3B, Huh-7 và ức chế sự phát

triển của tế bào HepG2 độc lập và phụ thuộc vào mỏ neo bằng cách bắt giữ chu kỳ tế bào ở G1/G0.

Gia công sản phẩm thương mại từ cây ngũ trảo

Trong thời gian gần đây, nhiều sản phẩm của V. negundo và các sản phẩm phụ của chúng đã được thử nghiệm lâm sàng và một số đã được thương mại hóa.  Một số nhà sản xuất đã gia công TPCN sử dụng Vitex như một thành phần chính hoặc như một chất bổ sung cho các phân tử phân tử khác, ví dụ như V-Gel, Liv. 52, Pilex, Kem trị mụn, Kem xoa cơ và khớp, Dầu xoa bóp, Nirgundi ghrita, Nirgundi Churna, Kem giảm đau, siro và viên nén.

Dầu từ lá Vitex được dùng để giảm đau. Tác dụng kết hợp của chiết xuất nước V. negundo và matra basti ở dạng viên 500mg cho thấy giảm đau thần kinh tọa, yếu, tê, dễ chịu từ vùng thắt lưng, thoát vị đĩa đệm, hội chứng cơ tháp, hẹp ống sống trên 119 bệnh nhân từ 20 đến 60 tuổi. 

Sự phân lập hợp chất dopaminergic diterpenes từ cây ngũ trảo có tác dụng ức chế prolactin hiệu quả bằng cách điều trị các triệu chứng tiền kinh nguyệt như chứng mất ngủ. Chứng đau ngực do tiền kinh nguyệt là do mức độ tăng lactate máu cao trong điều kiện căng thẳng, do sự giải phóng prolactin cao so với prolactin huyết thanh.

Lưu ý khi sử dụng cây ngũ trảo

Vitex negundo là một loại thảo mộc phổ biến được sử dụng để thương mại hóa các sản phẩm khác nhau trong ngành dược phẩm.  Độc tính cấp tính và bán mãn tính đã được xác minh theo hướng dẫn của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). 

Các nghiên cứu chứng minh rằng tất cả các loài động vật đều bình thường mà không có bất kỳ thay đổi nào về hành vi, sinh hóa huyết thanh, huyết học, giải phẫu bệnh và mô bệnh học. 

Những người bị dị tật phụ thuộc vào nội tiết tố không nên dùng dịch chiết ngũ trảo, như lạc nội mạc tử cung, u xơ tử cung và ung thư. Vitex cũng không được khuyến cáo trong thai kỳ. 

Các nghiên cứu gần đây cho thấy chromone có trong dịch chiết ngũ trảo làm giảm đau và viêm.

Các sản phẩm gia công thực phẩm chức năng tự nhiên có xu hướng nhắm mục tiêu đến protein cụ thể mà không có tác dụng phụ. V. negundo được sử dụng như một tác nhân điều trị chống lại các bệnh khác nhau và các sản phẩm của chúng được thương mại hóa làm tăng nhu cầu của người dùng.  Các hợp chất hoạt tính sinh học khác nhau từ cây ngũ trảo điều chỉnh đường truyền tín hiệu

trong các hoạt động trao đổi chất khác nhau. Ngoài ra, nhiều protein vẫn chưa được khám phá. Triển vọng trong tương lai ở cây ngũ trảo cần phân lập các hợp chất có hoạt tính sinh học cụ thể, hỗ trợ thiết kế thuốc và có thể cung cấp nền tảng để tổng hợp thuốc.

Nếu bạn có nhu cầu gia công sản phẩm vui lòng inbox hoặc liên hệ ngay với chúng tôi:
NHÀ MÁY SẢN XUẤT TPCN TADAPHACO GMP
Văn phòng đại diện: Liền Kề 16 - 19 Khu đô thị mới An Hưng, P. La Khê, Q. Hà Đông, TP. Hà Nội
Địa chỉ nhà máy sản xuất: Tiểu khu Liên Sơn, Thị trấn Lương Sơn, Huyện Lương Sơn, Tỉnh Hòa Bình, Việt Nam
Email: tadaphaco1011@gmail.com
Hotline: 0942386863 - 0917386863 – 0329016668
Giải quyết thủ tục HC: 02466632688 - 0919386863

Bạn đang xem: Cây ngũ trảo (Vitex negundo L.) và giá trị y học mà nó mang lại  tại Chuyên mục TIN TỨC,TỔNG HỢP

Biên soạn nội dung: TADAPHACO